Հայի ոգին
Երբ ասում ես ժողովրդի ամբողջություն, ողջ հոգիդ լցվում է միասնականության, ուժի, եռանդի մասին մեծ պատկերացնումներով, սիրով և վատն այն է, որ այս ամենը հիշելուց հետո, դու ոչ մի կերպ չես հիշում մեզ՝ հայերիս: Իհարկե, յուրաքանչյուր ժողովրդի, ազգի կյանքում անընդհատ կատարվում են փոփոխություններ, հեղաշրջումներ, որոնք կարող են ստիպել փոխել ապրելակերպը, մտածելակերպը, վարքը, սակայն մի բան կա, որը ոչ մի կուսակցություն, իշխանություն, իրավիճակ, մարդ չպետք է կարողանա փոխել՝ միմյանց հանդեպ հարգանքն ու ամբողջությունը: Հենց այդ ամբողջությունն է ախր, որ պետք է փկի մեզ, քանի որ երբ մենք ունենք չարություն, նախանձ անգամ իրար հանդեպ, ապա ինչ ակնկալիքներ ունենք ընհանրապես արտաքին աշխարհից, մարդկանցից, երևույթներից: Մենք ուղղակիորեն չենք կարողանում ընդունել մեր սխալները, որովհետև այդ ընդունելուց հետո մենք գոնե կհասկանանք, որ տեղեր ունենք, որոնց վրա պետք է աշխատել, իսկ մենք սիրում ենք մեզ անսխալական համարել և փորձել խնդիրը գտնել ուրիշների մեջ: Իր մեջ խնդիր, սխալ չտեսնող մարդը միշտ այդպես էլ վարվում է, ու հավատացեք, եթե պետք լինի գտնել պրոբլեմ մարդկանց և իրադարձությունների մեջ, ապա նա անպայման կգտնի՝ այդպիսով իր կյանքը հեշտացնելով: Ամեն դեպքում՝ այս ամենին զուգահեռ, ես դեռ հավատում եմ, որ ինչ վերաբերվում է սրտացավությանը, ապա հայերը իրականում իրենց հոգու խորքից ունեն եկացող ձայն, որը ստիպում է միշտ հոգ տանել, մի բան անել, օգնել: Այդ պատճառով՝ մենք պետք է յուրաքանչյուր հարցի նայենք երկկողմանի:
Մեծ ցավը
Հետաքրքիր է, որ այն հարցը, որի շուրջ խոսում է Թումանյանը, որի մասին մտահոգված է իր մեջ ներառում է խնդիրը, որը այսքան տարիներ անց դեռևս կա, արդի է ու կարող եմ ասել, որ չի էլ լուծվել, ոչինչ էլ չի էլ արվել: Նոր սերնդի ներկայացուցիչները հետաքրքիր առանձնահատկություն ունեն: Երբ հայտնվում են նոր հնարավորություններ, նոր դռներ, որպեսզի իրենք կարողանան այդ ամենը ճիշտ տեղերում օգտագործել, որպեսզի կարողանան ավելի հեշտ ու մատչելի կերպով իրենց գիտելիքները ստանան, հետաքրքրվեն իրենց ուզած ոլորտով, իրենց հետաքրքրող գիտություններով, ստեղծեն, կերտեն, կարողանան մի բան անել, որպեսզի իրենց ապագան էլ ավելի գունեղ լինի, անում են լրիվ հակառակը՝մտածում են, որ երբ կան նոր հնարավորություններ, ապա կարելի է ոչինչ չանել, ծուլանալ, մտնել ու խորասուզվել ինտերնետի անհեթեթ աշխարհի մեջ, բայց ախր հենց միայն այդ ինտերնետն էլ ստեղծված է եղել, որպեսզի այն ինֆորմացիան, որը քեզ անհրաժեշտ է, դու կարողանաս շատ արագ ստանալ, վերցնել և օգտագործել քեզ պետք եկած վայրում: Մենք մոռացել ենք մեր բոլոր արմատները, մոռացել ենք այն ամենն, ինչ պետք է անգիր իմանայինք, մոռացել ենք, որ իրականում բթացնում ենք ինքներս մեզ: Այո, իրոք, տպավորություն է, որ մարդկությունը նոր տեխնոլոգիաները ստեղծելուն պես, բթացնում է սերունդը, քանի որ այստեղ կա մի մեծ սկզբունք՝ եթե չկա ձգտում ինչ-որ բանի, ապա ամեն բան արդեն անիմաստ է դառնում: Կյանքում ամենաարժեքավոր ու կարևոր բաներից մեկը հենց ձգտումն է, ձգտում մի բան կերտելու, ձգտում ավելի լավը ունենալու, հարազատներին ավելի լավը տալու, ավելի շատը իմանալու, երբ ձգտումը կորում է ամեն բանի հանդեպ, ապա կյանքը իր ողջ էությունը արդեն կորցնում է:
Դառնացած ժողովուրդ
Մենք՝ հայերս, սիրում ենք միշտ մեր հույսը դնել մեր պատմության ծանր ցավերի, մեր անցած անմարդկային ճանապարհի ու մեր երկար տարիների վրա: Մենք չգիտես ինչու կարծում ենք, որ այդպես ինքներս մեզ, կամ ուրիշներին համոզում ենք, որ եթե մենք ունեցել ենք երկար, ծանր պատմություն, ապա նորմալ է, որ մենք կարող ենք լինել թույլ զարգացած, կամ զարգացող երկիր, նորմալ է, որ մենք կարող ենք չընդունել արդեն բոլորի կողմից ընդունված տարրական բաները, նորմալ է, որ մենք կարող ենք միմյանց հանդեպ մեզ անշնորք պահել ու մոռանալ բարեկրթության յուրաքանչյուր կանոն: Նորմալ է, որ այս ամենը մենք դնում ենք մի կողմ, այնուհետև պահանջում ենք հարգանք բոլորից: Մենք տալիս ենք միայն ու միայն բացասական էներգիա, սակայն բոլորից պահանջում ենք հենց այդ ամենասիրուն դրականը: Ախր այդպես ուղղակիորեն չի լինում: Իրականում, եթե խորանանք, ապա իրոք կհասկանանք, որ պատմությունից եկած հարվածները մեզ համար սովորական հարվածներ ոչ եղել են, ոչ էլ կարող են լինել: Այդ հարվածները այնքան հզոր են եղել, որ մտել են մեր ողջ արյան մեջ, մտել են մեր մեջ, ու մենք արդեն ենթագիտակցորեն վարվում ենք այնպես, ինչպես բնորոշ է մեզ: Թումանյանը այստեղ շատ դիպուկ և ճիշտ բառ է օգտագործել՝ դառնացած: Մենք իրոք դառնացած ժողովուրդ ենք, սակայն այս ամենը ոչ բոլորն են կարդում, մտածում, հասկանում, կամ վերլուծում:
Մի՞թե դժվար է
Չափազանց կարևոր հատկություններ են մարդու մեջ գնահատելը, սիրելը և ուրիշի հաջողություններով ուրախանալը: Այս ամենը բնորոշ է միայն ու միայն ինքնավստահ, կայացած ու հասուն մարդուն: Կայացած ես բնավ նկատի չունեմ արդեն իսկ միլիոններ աշխատած, ընտանիք ունեցող մի մարդու, ես նկատի ունեմ ինքն իր սկզբունքներն ունեցող, կարծիքն ունեցող, դիրքն ունեցող մարդու, ով միշտ կարող է պաշտպանել իր իրավունքները, չունի կոմպլեքսներ և հանգիստ կարող է անկեղծ ուրախանալ և հպարտանալ իր ընկերոջ երջանկությամբ, հաջողությամբ, ընտանիքի անդամների, ծանոթի և այլն: Հայերի մեջ կարծում եմ այդ չուրախանալու, միշտ դժգոհելու ու չոգևորելու, թևերը ուղղակիորեն կտրելու սովորույթը վաղուց խորը արմատներով նստած է: Ուզես, թե չուզես, երբ մի բան երկար ժամանակ դուրս է գալիս քո համար սովորականի սահմաններից, ապա այդ իրադարձությունը, երբ լինում է, դու ենթագիտակցորեն զարմանում ես: Անկախ նրանից, թե այդ բանը օբյեկտիվորեն սովորական է, նորմալ է, թե ոչ: Երբ տեսնում ենք միմյանց սիրող, հավատարիմ մարդկանց, ազնիվ ու մաքուր մարդկանց, մենք զարմանում ենք, չենք հավատում, փորձում ենք գտնել մի բան, որը կապացուցի, որ դա այդպես չէ, քանի որ տարիներ շարունակ մեզ փորձը ցույց է տվել, որ պետք չէ վստահել արտաքին, առաջին տպավորությանը:
Մարիա Հակոբյան 